“SEA BREEZE UZBEKISTAN” – MARKAZIY OSIYODA YAGONA VA NOYOB LOYIHA

Makroiqtisodiy nuqtayi nazardan, Toshkent viloyatining Chorvoq hududida amalga oshirilayotgan “Sea Breeze Uzbekistan” loyihasi iqtisodiy diversifikatsiya va uzoq muddatli oʻsishni taʼminlashda muhim burilish nuqtasi boʻlishi tabiiy. Ozarbayjonning “Agalarov Development” kompaniyasi va mahalliy investorlar hamkorligidagi “Sea Breeze Uzbekistan” qoʻshma korxonasi tomonidan 5 milliard AQSH dollari miqdorida investitsiya kiritilishi rejalashtirilayotgan loyiha mamlakat turizm sohasidagi eng yirik toʻgʻridan toʻgʻri xorijiy investitsiyalardan biridir.

577 gektarni egallaydigan zamonaviy kurortni barcha fasllarda faoliyat yuritadigan, jahon darajasidagi dam olish maskaniga aylantirish maqsad qilingan. Loyiha Oʻzbekistondagi iqtisodiy islohotlarga xalqaro ishonch ortib borayotganini koʻrsatadi va davlat-xususiy sheriklik asosidagi kelajakdagi loyihalar uchun mustahkam zamin yaratadi. Loyiha ochiqlik va hisobdorlik tamoyillari asosida amalga oshirilgan taqdirda “Sea Breeze Uzbekistan” barqaror va inklyuziv rivojlanishning muvaffaqiyatli namunasi sifatida mamlakat boʻylab takrorlanishi mumkin.

Loyiha Oʻzbekiston iqtisodiyotini diversifikatsiyalash va mintaqaviy rivojlanishni jadallashtirishga katta hissa qoʻshadi. Bugungi kunda iqtisodiyotimiz, asosan, qishloq xoʻjaligi va qazib olish sanoatiga tayanadi. “Sea Breeze Uzbekistan” esa yuqori qiymatga ega xizmatlar, xususan, turizm orqali yangi daromad manbalarini shakllantiradi. Bu maskan xorijlik sayyohlarni jalb etadi va bu orqali mehmonxona, restoran, dam olish va hashamatli xizmatlar orqali valyuta tushumini oshiradi. Tovar eksportiga nisbatan ancha barqaror boʻlgan xizmatlar eksporti hisobiga toʻlovlar balansining xizmatlar boʻyicha ijobiy saldosi kuchayadi, bu esa muhim importlarni moliyalashtirish, milliy valyutani mustahkamlash va tashqi qarz xizmatini qoplashda yordam beradi. Natijada makroiqtisodiy barqarorlik va moliyaviy mustahkamlik kuchayadi.

5 milliard dollarlik investitsiya YIM oʻsishini tezlashtirib, qurilish, energetika, transport va telekommunikatsiya sohalarida faoliyatni jonlantiradi. Dam olish majmuasini qoʻllab[1]quvvatlash uchun zarur zamonaviy infratuzilma — avtomobil yoʻllari, kommunikatsiyalar, raqamli aloqa tarmoqlari nafaqat loyiha hududida, balki butun mintaqada rivojlanishga xizmat qiladi. Bu esa ikkilamchi investitsiyalarni jalb etish orqali umumiy iqtisodiy faollikni oshiradi. Gruziyada Bakuriani va Gudauri kabi kurortlar muvaffaqiyatli rivojlanishi buning yaqqol misolidir. Oʻzbekistonda ham “Sea Breeze Uzbekistan” togʻli hududlarda yangi investitsiya yoʻlaklarini ochishi va xorijiy investorlar uchun ishonchli bozor muhitini yaratishi mumkin.

Loyihaning muvaffaqiyat kalitlaridan biri integratsiyalashgan kurort modeli boʻlib, u hashamatli turizmni barqaror infratuzilma va mahalliy jamoalar bilan uygʻun rivojlantirishni koʻzda tutadi. Seyshel orollaridagi “Fregate Island Private” va Filippindagi “Amanpulo” kabi ekologik kurortlardan ilhomlangan “Sea Breeze Uzbekistan” zamonaviy, atrof-muhitga doʻstona meʼmorlik va boshqaruv tamoyillarini qoʻllaydi. Markaziy Osiyoda Qozogʻistonning Shimbulak kurortini yil davomida faol ishlaydigan majmuaga aylantirgan tajribasi koʻrsatadiki, turizm sohasiga strategik yondashuv barqaror iqtisodiy faoliyat manbai boʻlishi mumkin. Chorvoq ham ushbu namunalar asosida rivojlanib, milliy va xorijiy sayyohlarni jalb etuvchi yetakchi maskanga aylanishi ehtimoli yuqori.

Loyihani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun muhim ekologik va ijtimoiy muammolar hal etilishi kerak. Chorvoq suv ombori yaqinida yirik qurilish ishlarining ekologik oqibatlari, ayniqsa, suv sifati va biologik xilma-xillikka boʻlgan salbiy taʼsir eʼtibordan chetda qolmasligi lozim. Buning oldini olish maqsadida loyihada oqova suvlarni tozalashning yuqori samarali tizimi oʻrnatilishi belgilangan boʻlib, barcha chiqindilar toʻliq tozalanib, milliy va xalqaro ekologik standartlarga muvofiq holda Chirchiq daryosiga chiqariladi. Suv, havo va biologik koʻrsatkichlar boʻyicha doimiy monitoring amalga oshiriladi. Shuningdek, ekologik toza materiallar, qayta tiklanuvchi energiya manbalari va energiyatejamkor texnologiyalardan foydalaniladi.

Yana bir muhim masala yerlarni olish jarayoni va aholining koʻchirilishi bilan bogʻliq ijtimoiy muammolardir. Bunday hollarda mulk huquqlari va ijtimoiy tenglikni taʼminlash zarur. “Sea Breeze Uzbekistan” qonuniy asosda, ochiq va shaffof mexanizm orqali ish yuritadi. Zararlangan barcha jismoniy va yuridik shaxslarga bozor bahosida kompensatsiya toʻlanadi. Aholi vakillari oʻz eʼtirozini bildirishi, kompensatsiya shartlarini tekshirishi va adolatli munosabat talab qilish imkoniyatiga ega boʻlgan ishtirokchi mexanizm joriy qilinadi. Barcha huquqiy jarayonlar hujjatlashtirilib, ochiq eʼlon qilinadi. Bu esa fuqarolarning ishonchini mustahkamlab, ijtimoiy barqarorlikni taʼminlaydi.

Loyiha mahalliy iqtisodiyotni rivojlantirish va hududiy farqlarni kamaytirishga qaratilgan maxsus integratsiya strategiyasini ham oʻz ichiga oladi. Ish oʻrinlariga birinchi navbatda Boʻstonliq tumani va unga yaqin hududlardan fuqarolar jalb qilinadi. Mehmondorchilik, qurilish, xavfsizlik va xizmat koʻrsatish yoʻnalishlarida kasbiy tayyorlov dasturlari yoʻlga qoʻyiladi. Shu bilan birga, mahalliy mahsulotlarga — yangi sabzavotlar, sut mahsulotlari va hunarmandlik buyumlariga talab ortadi, bu esa kichik va oʻrta biznes subyektlari uchun yangi bozor imkoniyatlarini yaratadi. Infratuzilma — yoʻllar, elektr tarmoqlari va jamoat joylari kurort bilan bir qatorda mahalliy aholiga ham xizmat qiladi, bu esa yashash sharoitlarini yaxshilaydi va mintaqaviy bogʻliqlikni kuchaytiradi.

Qurilish davrida minglab vaqtinchalik ish oʻrinlari yaratiladi, bu esa daromad manbai boʻlmagan hududlarda aholi uchun katta imkoniyatdir. Kurort foydalanishga topshirilgach, yuzlab doimiy ish oʻrinlari ochiladi. Transport, chakana savdo, turizm xizmatlari kabi sohalar orqali bilvosita ish oʻrinlari soni yanada ortadi. Hukumat tomonidan qoʻllab-quvvatlangan maqsadli tayyorlov va ishga yollash dasturlari orqali mahalliy aholining bu imkoniyatlardan foyda olishini taʼminlash mumkin.

Loyiha dizayn, qurilish va ekspluatatsiya bosqichlarida shaharsozlik, ekologik va mehnat qonunchiligi hamda huquqiy tartibga rioya etilishini nazorat qiluvchi davlat organlari — Vazirlar Mahkamasi va Bosh prokuratura tomonidan qatʼiy nazorat ostida boʻladi. Bunday tizimli nazorat ekologik, ijtimoiy va iqtisodiy xavfsizlikning nazariy emas, balki amalda taʼminlanishini kafolatlaydi.

Xulosa qilib aytganda, “Sea Breeze Uzbekistan” loyihasi zamonaviy iqtisodiy rivojlanishning integratsiyalashgan modelini ifodalaydi. Bu xususiy investitsiyalarni davlat nazorati, ekologik barqarorlik va ijtimoiy inklyuzivlik bilan uygʻunlashtirgan yondashuvdir. Qator muammolar mavjud boʻlishiga qaramay, ular aniq, oʻlchanadigan va bajarilishi mumkin boʻlgan yechimlar orqali hal etilmoqda. Professional tahlilchi sifatida taʼkidlashim kerakki, loyihaning uzoq muddatli manfaatlari — valyuta tushumlari oshishi, ish oʻrinlari yaratish, hududiy jonlanish va ekologik innovatsiyalar mavjud xavflardan ancha ustun turadi. Agar loyiha samarali amalga oshirilsa, “Sea Breeze Uzbekistan” Markaziy Osiyoda barqaror turizm rivoji uchun ilgʻor namuna boʻlishi, Oʻzbekiston boʻylab shunga oʻxshash loyihalarga yoʻl ochib berishi mumkin. Natijada mamlakat barqaror, diversifikatsiyalashgan va inklyuziv iqtisodiyot sari yanada yaqinlashadi — bunda oʻsish faqat YIM bilan emas, balki aholi turmush darajasi va umumiy farovonlik bilan oʻlchanadi.

Mashhurbek JALOLOV, iqtisodiyot fanlari boʻyicha falsafa doktori

Манба: "Янги Ўзбекистон" газетаси, № 162 (1488), 2025-йил 9 август, шанба